UNIX

a) Unix Tarihi

1969 yilinda Bell laboratuarlarinda çalisan Ken Thompson ucuz ve kolay bir programlama ortami gelistirmeyi düsündü. Üzerinde çalistigi “Uzay Gezisi” (Space Travel) adli programi, günes sistemindeki gezegenlerin hareketlerini simüle ediyordu. Çalistigi bilgisayar General Electric' in GE645, üzerindeki isletim sistemi Multics idi. Bu hantal ve pahali bilgisayar yerine küçük bir bilgisayar olan PDP-7 (Digital Equipment Corp.) üzerinde çalismak üzere bir çalisma ortami gelistirdi (Multics altinda) ve buna Unix adini verdi. Bu çalisma ile Thompson, Bell laboratuarlarindaki Dennis ve Ritchie' nin dikkatlerini çekti ve 1971 yilinda Bell laboratuarlarinda çalisir hale getirildi.

 Ilk baslarda PDP- 7' de çalisan Unix daha sonra PDP-11/40 ve /45' özellikle PDP-11/70' de kullanildi. Bunlar yapilirken en ucuz sekilde herkese Unix lisansi verildi. Böylece Unix' in pek çok üniversiteye girmesi saglandi. AT&T sayesinde Amerika' daki üniversitelerin %80' inden fazlasinda Unix kullanildi.

 Unix ilk basta Assembly dili ile yazildi. Daha sonra Thompson Isletim sistemini biraz daha yüksek bir dil ile yazmayi düsündü. Buna B dili dendi. Daha sonra bu dil üzerinde Dennis ve Ritchie çok çalistilar ve 1973 yilinda buna C dili dediler.

 1980' lerde mantar gibi bir çok Unix' ler türedi. Ör: Cromix, Idris, Ultrix, Xenix, Version 7, BSD, vb. 1990' lar da iki Unix sistemi baskin çikti. (Berkeley Unix, System V Unix veya ondan türeyen Xenix, Vp/ix vb.)

Berkeley Unix

 Geçen son 15 yilda University of California at Berkeley Unix gelismesinin odak noktasi idi. Bir çok üniversite ve organizasyona Unix dagitan ana Unix dagiticisi idi. Unix' e cshell, history, job control, vi editor, improved file handling ve communication programlari eklendi. Çikardiklari en Unix sürümü Unix 4.3 BSD (Berkley Standart Distribution)' dir.

Unix System V

 En büyük degisiklik 1983' de AT&T' nin is ortaklari için yazilim destekleyicisi oldu. Ve lisans ücretlerini ucuza satti. 1986' da AT&T Unix System V release 3.0' i duyurdu. Bunda network ortamindaki dosya paylasimi ve Unix' de gelistirilen yazilimlarin diger Unix makinalarina tasinmasi kavramlari gelistirildi.

 1989 yilinda OSF ve UI, X-WINDOWS standardini belirleyen X/OPEN isimli bir konsorsiyuma üye oldular. X-Windows, dil çevirici (language tranlator) gibi çalisir ve içinde grafik komutlari da bulunur. Örnegin bir kare çizmek istendiginde kare için detayli komutlar yerine, genel amaçli bir grafik komutu ile kare komutunu verilir. X-Windows bu komutu her bir terminal çesidine göre açarak gerekli sekli ekrana çizer.

 UNIX, Internet' in gelisimiyle birlikte kendine hakli bir sayginlik kazanmistir. Özellikle akademik alanda, genis ag sistemlerinde dosya sunucusu, veritabani sunucu olarak güvenilir ve güvenli bir yapi içinde hizmet verebilir. UNIX kullanan firmalar çok çesitlidir. Sun' in Solari' si, IBM' in AIX' i, Hewlett Packard' in HP/UX' i, Data General' in DG/UX' i yaygin bir sekilde kullanilan UNIX' lere örnek olusturmaktadir.

b) Unix Shell

 Komut yorumlayicisi (command interpreter) olarak çalisir. Birden fazla basit komutun birlestirilmesi ile bir programlama dili olarak kullanilabilir. Unix sistemlerde, Bourne Shell (sh) prompt' u ise $ ve C Shell (Csh) prompt' u ise %' dir. Shell (komut yorumlayici), kullanicidan aldigi komutlari gerekirse Utility programlarini kullanarak, çekirdek sayesinde donanima aktarilip yapilir.

c) Temel Unix Komutlari

Login : Unix server' a baglanmak için, (önceden kayitli isek) kullanici adimizi girdigimiz ve arkasindan sifremizi girdigimiz bir komuttur. (Windows 95/98/ME' ye girerken karsimiza çikan sifre ekrani gibi düsüne biliriz ama burada sifreyi girmek zorundayiz, yoksa baglanmamiza izin vermez)

 Örnek : Welcome to UNIX VERSION 7.3 Enjoy Your Computing

           Login:koseoglu <Enter>

           Password:*****

  Passwd : Sifre degistirmek için kullanilir.

 Örnek : passwd <Enter>

           Changing password for koseoglu

           Old password:*****

           New password:******

          Retype new password:******

   Logout : Unix Sisteminden çikmak için kullanilir.

 Örnek : logout <Enter>

  Finger : Kullanicilar hakkinda bilgi verir. Parametresiz kullanildigi zaman sistemdeki tüm kullanicilar hakkinda bilgi verir. Açilis klasörü (directory) ve kullanilan shell (kabuk) ismi, login name, gerçek isim, terminal, bos durma zamani (idle time), sisteme giris (login) zamani, biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna, kisa (short) form denir). Isim (name) parametresi kullanildiginda, verilen isim hakkinda yukaridaki bilgileri verir.

 Örnek : finger koseoglu <Enter>

Ls : Unix Sistemde bulundugumuz dizinde bulunan dosyalari listeler (DOS' taki DIR komutu gibi)

 Örnek : ls <Enter>