MS-DOS

Eger bilgisayar kullanmaya ilk defa Windows 95 veya 98 ile basladiysaniz büyük bir ihtimalle DOS kelimesi size yabanci gelecektir. Her PC kullanicisinin yakindan tanidigi bu isletim sistemi, Dünya' da en yaygin olarak kullanilan PC isletim sistemidir. 1980' lerin basinda IBM' in ilk PC' leri üretmesi ve bu PC' lerde kullanilan yeni bir isletim sistemi arayisi ile ortaya çikan DOS, günümüzde bir çok PC kullanicisi tarafindan hala kullanilmaktadir.

MS-DOS, Microsoft Disk Operating System (Microsoft Disk Isletim Sistemi) kelimelerinin kisaltilmis halidir. MS-DOS bir disk isletim sistemi olarak bilinir, çünkü yaptigi islerin büyük bölümü disk islemleri, bellek islemleri gibi programlarin çalisabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapan bir isletim sistemidir. MS-DOS bir programdir, ama yalnizca bir program degildir. O olmadan diger programlarin çalisma sanslari yoktur. Çünkü bilgisayar sisteminin, tüm parçalarini MS-DOS kontrol eder. MS-DOS yalnizca, diger programlarin çalismasina olanak vermekle kalmaz, ayni zamanda bilgisayarinizin neyi nasil yaptigi üzerinde size tam denetim saglar. MS-DOS sizinle bilgisayariniz arasindaki bagdir.

DOS'un tarihi PC' lerin (kisisel bilgisayarlar) tarihiyle baslar ve çogunlukla da pek hayirla yad edilmez. Çünkü DOS'ta grafiksel bir kullanici arabirimi (pencereler) yoktur, her sey komutlarla ve bir sürü parametre ile yapilir. DOS, tüm x86 tabanli PC' lerde çalisir. Çok görevli bir isletim sistemi olmayan DOS, grafik kullanici arabirimini kullanmaz. Üstünde kolay yazilmasi, bellek ve sabit diskte az yer kaplamasi, kolay ve çabuk ögrenilmesi, düsük konfigürasyonlu PC' lerde çalismasi gibi avantajlari olmakla birlikte, etkin bir bellek yönetiminin olmamasi, eski teknoloji kullanmasi ve grafik kullanici arabirimi olmamasi  önemli kisitlamalaridir.  

Bilgisayariniz kapali iken MS-DOS diskte durur. Her ne kadar özel bir program da olsa, MS-DOS eninde sonunda bir programdir, yani o da bilgisayarlarin kullandigi diger bilgi topluluklari gibi bir dizi dosya içinde yer alir.  

Eger bir sabit diskiniz varsa, MS-DOS büyük olasilikla onun içindedir (bilgisayar dagiticisi ya da sistemi kuran kimse tarafindan yerlestirilmis olabilir). Eger bilgisayarinizda sabit disk (HDD) yoksa, MS-DOS' un disketlerden kullanilmasi gerekir.  

1.      MS-DOS' un Tarihçesi

MS-DOS 1981' deki piyasaya sürülüsünden beri birkaç kez degisiklige ugramistir. Ilk sürümün numarasi 1.00' di. MS-DOS' un zaman zaman degistirilmesinin amaci, daha gelismis donanimlardan yararlanmak ve önceki hatalari düzeltmektir. Sisteminizi baslattiginizda, MS-DOS, kullandiginiz sürümün numarasini ( versiyon ) ekranda gösteriyor olabilir. 

MS-DOS' un yeni bir sürümü çiktiginda, eger numarasinin ondalik noktasindan sonra degisiklik varsa, (ÖRNEGIN 6.0' dan 6.2' ye), BURDA KALMISTIK bu küçük bir degisiklik gösterir.Bu durumda MS-DOS öz olarak önceki sürüme göre pek degisiklik içermez. Ondalik noktasinin önündeki sayinin degismesi ise büyük bir degisiklik gösterir. Örnegin sürüm 6, sürüm 5' te olmayan bir çok yeni özellik getirmistir. 

MS-DOS' un yeni sürümleri eskilerine göre daha güçlü ve gelismis olsalar da öncekilerle uyumlu kalirlar. Bu yüzden, diyelim ki sürüm 2.1' i kullaniyorken baska bir sürümle çalismaya basladiginizda, tüm bilgilerinizi, deneyiminizi, dosya ve disklerinizi eskisi gibi kullanabilirsiniz. Örnegin, MS-DOS 3.0' da kullandiginiz bir dosyayi 5.0 sürümünde kullanabilirsiniz ama 5.0' da kullandiginiz bir dosyayi 3.0' da kullanamayabilirsiniz. 

MS-DOS' un 3.30' dan sonraki sürümlerini asagida görmektesiniz.  

2. MS-DOS Ile Neler Yapabiliriz?  

MS-DOS, uygulama programlariniz için bilgisayarin isleyisini koordine eder. Bu gerçekten de çok önemlidir, ama MS-DOS' un avantajlari yalnizca bundan ibaret degildir.

Her ne kadar insanlara basit ve kullanmasi garip olarak düsünülen MS-DOS isletim sistemi bilgisayarin zarar görmesi durumunda bir numarali ilaçtir. MS-DOS donanim kurucularinin bir numarali kullandiklari sistemdir. Örnegin Windows açilmiyor, devamli sorun veriyor ? Bu sorunlari genellikle HDD' ye format atarak ve isletim sistemini tekrar yüklemekle becerirler ama hatadir. Çünkü devamli HDD' ye format atilirsa HDD zarar görürür "bad sector" (kullanilamayan veya bozuk alan) olusmasina "boot sector"un (HDD' nin bilgilerinin tutuldugu yer) zarar görmesine neden olur. Ama format atmadan MS-DOS' tan yine yararlanarak bilgisayarin sistemi dahil geri getirilebilir. Bunlarin yapilmasi çok güzeldir ama bunlari yapmak için grafik ekrandan (Windows Ekrani) biraz vazgeçip MS-DOS' ta çalismak gerekir. Bu yüzden, Microsoft Windows 95/98/ME sürümleriyle kullanicinin DOS ile olan iletisimini minimuma indirmeye çalismis olsa bile DOS' tan tam olarak vazgeçememistir.

Ayrica, Windows 95/98/ME kullaniyor olsaniz da bazen DOS' a isiniz düsebilir. Örnegin bir çok oyun programi Windows ile çalismaz veya oynanamayacak kadar yavas çalisir. Ayrica Windows' a giremediginiz durumlarda da sorunu DOS' tan halletmeniz gerekebilir. Bazen de tek bir dosyayi kopyalamak için bilgisayarinizi açtiginizda, Windows' un çalismasini beklemeniz gerekmez. 

MS-DOS' un kendisini de belirli isler için kullanabilirsiniz.; komut adi verilen yönergeleri (talimatlari ) kullanarak MS-DOS' u dosya yönetiminde, is akisinin denetlenmesinde ve ek yazilimlar gerektirmeden günlük isler gerçeklestirmede yönlendirebilirsiniz.  

Örnegin MS-DOS metinlerden (text) olusan dosyalar yaratmakta ve degistirmekte kullanabileceginiz bir program içerir.MS-DOS editör bir sözcük islemci olmasa da, kisa yazismalar listeler için çok kullanislidir. Onu kullanarak, küçük belgeleri bir sözcük islemciye göre çok daha kisa sürede yazabilirsiniz. Veya bilgisayari açtiginizda yüklenmesini veya çalismasini istediginiz dosyalari da bilgisayarin açilirken okudugu Autoexec.Bat dosyasina koyarak otomatik olarak çalismasini saglamis oluruz.  

MS-DOS' ta özel gereksinimlerinizi karsilamak için olan komutlari birlestirerek güçlü komutlar, hatta kendi küçük uygulamalarinizi yaratabilirsiniz. Örnegin bu kitapta, yalnizca MS-DOS komutlari kullanarak, basit bir dosya yöneticisi ( belirli bilgiler için dosyalarda arama yapan bir program ) olusturabilirsiniz.  

MS-DOS' un 4.0 ve sonraki sürümleri, komut ve dosyalari menü adi verilen listelerden seçmenize olanak saglayan ayri bir program içerirler. Shell adi verilen bu program ile tüm rutin islerinizi gerçeklestirebilir, ondan zaman zaman yararlanabilir ya da isterseniz hiç kullanmayabilirsiniz.

Artik tüm bu uygulamalar, MS-DOS için olusturulan Windows ara yüzünden (interface) sonra Dos' un uygulamalari daha kolay ve anlasilir olmustur. Ayni zamanda MS-DOS' u soguk gösteren siyah beyaz ekran da ortadan kalkmistir.

3.      MS-DOS Dosya Yapisi  

Dosya(File)

Tüm bilgiler ve programlar dosya (file) adi verilen bilgi toplulugu olarak disk/diskete kaydedilir. DOS isletim sisteminde bir dosya iki kisimda olusur, dosya adi ve dosya uzantisi. Genel olarak bir dosyanin yapisi DOSYA_ADI ve DOSYA_UZANTISI seklindedir. Burada DOSYA_ADI en fazla 8, DOSYA_UZANTISI en fazla 3 karakterden olusur.  Dosya isminin büyük veya küçük yazilmasi hiçbir sey degistirmemektedir, büyük yada küçük yazmak ayni dosyaya karsilik gelmektedir. 

MS-DOS' ta dosyalarin ifadesi;

LATS.TXT      (Lats isimli yazi dosyasi)

LATS.*                   (Ismi Lats olan bütün dosyalar)

*.COM          (Uzantisi Com olan bütün dosyalar)

*.*              (Bütün dosyalar)

????????.???  (        “          )

.                  (        “          )

MS-DOS dosya ismi ve dosya uzantisi kurallari;

·          Dosya ismi en fazla 8 karakterden olusur.

·          Dosya uzantisi en fazla 3 karakterden olusur.

·          Dosya ismi ile uzantisi arasinda nokta (.) isareti bulunur.

·          Dosya ismi ve uzantisi içerisinde bosluk karakteri bulunmaz.

·          Dosya isimleri büyük küçük harfe duyarli degildir.

·          Dosya ismi ve uzanti ismi yazilirken 0-9 arasi rakamlari, A' dan Z' ye harfleri ve bazi özel karakterleri ($, %, &, #...) kullanabiliriz. Fakat bazi özel karakterlerde (*, ., ? gibi) kullanilmaz.

XXXXXXXX . XXX

Dosya adi    Uzantisi 

Örnegin : COMMAND.COM, CONFIG.SYS, AUTOEXEC.BAT ve LATS.DOC  gibi  

Dosya Ismi Uzantilari ve Anlamlari 

COM   : Makine dilinde yazilmis program dosyalarini ifade eder. Büyüklügü en fazla 64K olabilir.

EXE    : Executive' den gelmektedir ve hemen çalistirilabilir program dosyalarini ifade eder.

BAT    : Toplu islem dosyasini ifade eder. 

Yukarida belirtilen 3 dosya MS-DOS' ta dosya isminin yazilmasi ile çalistirilabilir, geriye kalan dosyalar ise baska programlar yardimi ile çalistirilir. Bu 3 dosya ismi uzantisi ayni isimli dosyalara verilse (yani, LATS.EXE, LATS.BAT ve LATS.COM gibi) çalistirilma sirasi dosyanin büyüklügüne ve küçüklügüne bakilmaksizin bu dosyalari çalistirma önceligi COM, EXE ve BAT sirasindadir. 

TXT    : Text (metin) dosyasini ifade eder.

SYS    : Sistem Dosyalarini (System File) ifade eder.

HLP     : Yardim dosyasini ifade eder.

DOC    : Word' de olusturulmus dosyalari ifade eder.

XLS    : Excel' de olusturulmus dosyalari ifade eder.

PPT    : Powerpoint' de hazirlanmis dosyalari ifade eder.

WIN    : Windows' la olusturulmus dosyalari ifade eder.

INI      : Windows' un sistem dosyalarini ifade eder. 

MS-DOS' un açilmasi için gerekli 3 dosya vardir. Bunlar Config.sys, Autoexec.bat, Commmand.com' dur. Ayrica, sistem dosyasi olarak Msdos.sys (Dos ile ilgili sistem bilgilerini tutar. Örnek, versiyon bilgisi gibi) ve Io.sys (Dos' un giris/çikis sistem bilgilerini tutar) vardir. 

CONFIG.SYS  

Bu dosya, bilgisayarin donanim özelliklerini degistirmemizi saglayan bir metin dosyasidir. Yani bu dosyaya eklenecek komutlar araciligi ile memory, fare, klavye, ekran ve bunun gibi araçlarin nasil çalisacagi belirlenir. CONFIG.SYS dosyasinin MS-DOS tarafindan okunup islenebilmesi için açilis diskinin ana dizininde bulunmasi gerekir. 

AUTOEXEC.BAT  

Bu dosya, DOS çalistiginda bazi programlari otomatik olarak çalistirma olanagi verir, ekran ve dil düzenlemesini saglar. Bu sayede bilgisayarin her açilisi sirasinda yüklemek zorunda kalacagimiz klavye, fare, monitör dil ... programlari yüklenmis olur. 

COMMAND.COM  

Bu dosya, bilgisayar komutlarini yazdigimiz komut derleyicisini görüntüler. COMMAND.COM bilgisayarin açilis diskinin ana dizininde bulunmasi gerekir. Bu olmadan bilgisayarin açilmasi mümkün degildir. Direk makine dilinde yazilmis oldugu için çok hizlidir. 

4.      Dizin (Directory) Yapisi  

Bilgisayarda dosyalar içeriklerine veya özelliklerine göre dosya gruplarina ayrilabilir. Bu gruplara dizin adi verilir. Windows ortaminda dizin ismi yerine klasör ismi kullanilir. 3 degisik dizin tipi vardir. Bunlar, 

1. Root Directory (ana veya kök dizin)

Bilgisayarin ana dizinidir. Kullanilan sürücüyü tanimlar (a:\ , b:\ , c:\). Kullanici root directory yaratamaz ve silemez.  

1. Directory (dizin)

Root directory altinda olusturulan dizinlerdir. 

1. Subdirectory (alt dizin)

Directory' lerin altinda olusturulan dizinlerdir. Alt dizinler root directory' de iken sadece DIR komutunun yazilmasi ile ekranda görülmezler. 

5. MS-DOS Komutlari  

Komutlar Ikiye Ayrilir ve komut isminin büyük veya küçük yazilmasi hiçbir sey degistirmemektedir, büyük yada küçük yazmak ayni komuta karsilik gelmektedir. 

Iç Komutlar : COMMAND.COM dosyasi içinde bulunan temel komutlardir ve   çalistirilmasi ile bellege yüklenerek çalistirilan komutlardir. Örnek : Ver, Dir, vs. 

Dis Komutlar : Çalistirilabilmesi için disk veya disket içinde dosya halinde bulunmasi zorunlu olan komutlardir. Örnek : Xcopy, format, vs.